Bu, Vladimir Putinin sonunun başlanğıcıdırmı?
Polemika
Bu, Vladimir Putinin sonunun başlanğıcıdırmı?
Ukraynada 13 gün davam edən amansız müharibədə Rusiya prezidenti Vladimir Putin Ukraynanı özünə tabe edə bilməyib. O, itaətkar hökuməti marionet rejimlə əvəz etməyə yaxın görünmür.
Silahı tükənmiş Ukrayna üstün Rusiya qüvvələrinə qarşı uzun müddət dayana bilməyəcəyinə dair geniş yayılmış müharibədən əvvəlki proqnozları rədd edib və indi Kreml Qərb rəsmiləri və müstəqil analitiklər arasında Ukraynaya müdaxilənin Vladimir Putinin sonunun başlanğıcı olub-olmayacağı ilə bağlı müzakirələrə səbəb olan uzunmüddətli döyüş perspektivləri ilə üz-üzədir.
İlk baxışda rəy sorğuları Putinin hələ də Kremlin Ukraynada “xüsusi hərbi əməliyyat” adlandırdığı addımını dəstəklədiyini göstərir.
Hər ikisi Kremlin nəzarətində olan Rusiya İctimai Rəyi Öyrənmə Mərkəzi və İctimai Rəy Fondunun son sorğularına əsasən, rusların 60%-dən çoxu bunu dəstəkləyir. Lakin bəzi sorğu iştirakçıları səsvermənin düzgün olmadığını və sorğu şirkətləri respondentlərdən “xüsusi hərbi əməliyyatdan” fərqli olaraq Ukraynanın işğalı ilə razılaşıb-razılaşmadıqlarını soruşsaydı, qeydə alınan dəstəyin xeyli az ola biləcəyini deyir.
Bəs nə vaxta qədər rusların əksəriyyəti hətta “xüsusi hərbi əməliyyatı” dəstəkləyəcəklər, çünki Qərbin iqtisadi sanksiyaları güclənir və daha çox Qərb brendləri, biznesləri və investorları Rusiyanı tərk edir?
Qərbin sanksiyaları artıq sərhədlərin bağlanmasına, qida rasionuna və rublun dəyərinin çökməsinə gətirib çıxarıb ki, bu da dollar qarşısında 30%-ə qədər ucuzlaşıb.
Bank sisteminin günlər ərzində getdikcə çökməsi ehtimalı ilə rusların bankomatlardan təxminən 5 dollar ekvivalentinə qədər çıxara biləcəkləri məhdudiyyətlər qoyulub. Rusiyanın Mərkəzi Bankı rublunu sabitləşdirmək üçün 9,5% -dən 20% -ə qədər əsas faiz dərəcəsini iki qat artırıb.
Bütün bunların təsirini ən çox Rusiya qüvvələri Ukraynanı işğal etdikdən sonra əmanətlərinin və maaşlarının dəyərdən düşdüyünü görən və pandemiyanın yaratdığı qlobal təchizat zəncirlərindəki fasilələr sayəsində artan qiymətlərlə mübarizə aparan adi ruslar daha çox hiss edir.
Bəzi iqtisadçıların fikrincə, Rusiya iqtisadiyyatı bu il 10%-ə qədər kiçilə bilər, bu da ölkəni 1990-cı illərdən bəri Sovet İttifaqının dağılması ilə rusların yoxsulluğa düçar olduğu ən dərin tənəzzülə sürükləyə bilər.
Müharibənin ilk günlərində ruslar pullarını bacardıqları qədər çıxarmaq üçün bankomatlara və banklara axışırıb.
Lakin ruslar üçün uzunmüddətli iqtisadi perspektivlər getdikcə daha acınacaqlı görünür və Rusiya həbsxanasında 10 il yatdıqdan sonra Putinin məşhur tənqidçisi olan keçmiş neft maqnatı Mixail Xodorkovski deyib ki, müharibə şansları Putinin hakimiyyətdə qalmasını əhəmiyyətli dərəcədə azaldıb.
“Mən əminəm ki, Putinin çox vaxtı yoxdur. Bəlkə bir il, bəlkə də üç il” - deyə, o, CNN-ə müsahibəsi zamanı bildirib.
Bunun Putin üçün sonun başlanğıcı olduğunu təxmin edənlər dərinləşən iqtisadi böhranın onun süqutuna səbəb ola biləcəyini deyir. Putinin əsas siyasi satış nöqtəsi rusların 1990-cı illərdə yaşadıqları yoxsulluğu və xaosu bir daha yaşamayacağına dair vədi olub.
Putinin hakimiyyətdə olduğu illər ərzində Kremlin əsas vədlərindən biri onun iqtisadi sabitlik olub və hətta onun opponentləri belə etiraf edir ki, ilk postsovet onilliyini yenidən yaşamaqdan qorxan yaşlı ruslarla rezonans doğurur.
Onlar düşünür ki, etiraz hərəkatları keçmişdə - xüsusilə 2011-2013 və 2017-2018-ci illər ərzində əksəriyyəti dövlət işlərindən asılı olan daha geniş orta və aşağı təbəqələri Kremlə qarşı onların tərəfinə keçməyib.
Bu, Rusiya müxalifət liderləri üçün problem olaraq qalır, xüsusən də müxalif fikirlərə qarşı repressiyaların güclənməsi, müstəqil xəbər agentliklərinin bağlanması, eləcə də sosial media platformalarının senzurasının genişlənməsi nəticəsində nəinki tənqidi səsləri susdurur, həm də müxalifətə mane olur.
Ancaq çatlar artıq nəzərə çarpır və hətta rus elitasının övladları arasında da narahatlıq yaranır. Kremlin sözçüsü Dmitri Peskovun və keçmiş prezident Boris Yeltsinin qızları sosial şəbəkələrdə işğalı açıq şəkildə pisləyib.
Oliqarx Roman Abramoviçin qızı bildirib ki, “Kreml təbliğatının ən böyük və ən uğurlu yalanı” rusların əksəriyyətinin işğalı dəstəklədiyini söyləməkdir. Rusiyanın neft nəhəngi “Lukoyl”un idarə heyəti diplomatik yollara əl atılmalı olduğunu bildirərək müharibəni dayandırmağa çağırıb.
Buna baxmayaraq, Putinin yaxın çevrəsinin sədaqəti möhkəm görünür və müstəqil təhlil platforması olan R.Politik-in təsisçisi Tatyana Stanovaya deyib ki, Rusiyanın biznes və təhlükəsizlik elitasının Putinə üz tutacağına dair proqnozlar səhvdir, çünki onlar öz var-dövlətləri üçün ona arxalanırlar. Digərləri isə deyir ki, rusların daha geniş kütləsi üzləşdikləri iqtisadi çətinliklər Putinin hakimiyyətini şübhə altına almağa başlaya bilər. /Amerikanın Səsi
